1970’lerde Türkiye Solu

21.09.2013 Vatan

Vehbi (Ersan) ile 1970’li yılların sonlarında tanıştık. Farklı liselerde okuyorduk ama aynı sol hareket içindeydik. 12 Eylül 1980 askeri darbesiyle yakın tarihlerde cezaevine girdik, aynı davadan yargılandık. Ben ondan daha erken tahliye oldum ve yıllar sonra aynı meslekte, gazetecilikte buluştuk. Hatta bir dönem, 2000’li yılların başlarında, Metis Yayınları’nın, ağırlıkla gazetecilerin kaleme aldığı güncel kitapların yayınlandığı Siyahbeyaz dizisini birlikte yürüttük.
Vehbi editörlükten fırsat bulduğu zamanda kafasındaki büyük proje üzerine çalışıyordu: 1970’lerde Türkiye Solu. Çok meşakkatli bir işti. Çünkü çok sayıda grup söz konusuydu, bir bölümü hâlâ varlığını sürdürüyor veya sürdürüyor gibi yapıyordu. Çok sayıda açık kaynak vardı ancak bunların ezici bir çoğunluğunu böyle bir çalışmada kullanmanın anlamı ve gereği yoktu.

Pişman olma riski

Bana göre en ciddi zorluk, sol grupların 12 Eylül’den sonra yaşadıklarını anlayıp anlatmaktaydı. Çünkü hemen herkesi kapsayan tam bir bozgun yaşanmış ama buna denk gelecek bir özeleştiri/muhasebeden hemen herkes kaçınmıştı. Gerek cezaevlerinde, gerek yurtdışında sürgünde ve kısmi olarak Türkiye’de, dışarıda devrimciliği sürdürme iddiasındakilerin anlatıları büyük ölçüde, 12 Eylül öncesindeki “güzel günler” ve sonrasındaki baskı ve zulümden ibaretti.
Tabii bir de böyle bir çalışmanın niçin yapıldığı ve ne işe yarayacağı gibi acı bir soru vardı. 1970’li yıllardaki gücünün kıyısına bile varamayan, her geçen gün etkisini yitiren ama geçmişteki yanlışlarının çoğunda ısrar eden yapıların söz konusu olduğu bir ortamda böyle bir çalışma, ne kadar objektif olursa olsun yapanı pişman edebilirdi.

Sevindirici mahcubiyet

Neyse, birkaç gün önce Vehbi aradı ve kitabın nihayet çıktığını söyledi. Önce hangi kitap olduğunu anlamadım. Böylesi bir çalışmanın çok zor olduğuna o kadar şartlanmışım ve aradan o kadar zaman geçmiş ki unutmuşum. Ama İletişim Yayınları tarafından basılan 430 sayfalık “1970’lerde Türkiye Solu” beni mahçup etti. Ve böyle bir mahcubiyetten de son derece memnun oldum.
1970’li yıllarda da “Türkiye solunda kim kimdir?” sorusu beni epey cezbetmişti. Zaten maşallahımız da vardı, nerdeyse her ay yeni bir grup ortaya çıkıyor; benim gibi meraklı arkadaşla kimden neden ayrıldıklarını çözmeye çalışıyorduk. Bu nedenle Vehbi’nin kitabını karıştırdığımda zaten bildiğim birçok şeyi hatırlamış oldum ama epey de yeni şeyler öğrendim.
Özellikle 12 Eylül sonrasında, yani bizler içerdeyken, dışarda sol grupların varkalmak için nasıl çaba gösterdikleri ve neden büyük ölçüde başarısız oldukları konusunda çok ayrıntılı bilgiler var kitapta.

Ortak tarih penceresi

Vehbi kitabın önsözünü şöyle bitirmiş: “Eğer sosyalist hareketin tarihine ortak tarih ve ortak deneyim penceresinden bakılırsa, bambaşka şeylerin görüleceği ve hissedileceğine inanıyorum. Her grubun farklı görüş ve pratiği, kendi tekilliğine mahkum edilmediği ölçüde sosyalist hareketin zenginliğine dönüşebilir.
Bu haliyle çalışmanın, sosyalist hareketin ya da siyasi grupların eleştirisini değil, anlamayı ve anlatmayı arzuladığı kendiliğinden anlaşılır. Eğer bunu başarabilirse amacına ulaşmış olacaktır.”
“1970’lerde Türkiye Solu” kitabının bunu başarıp amacına ulaşacağına inanıyorum. Tebrikler ve teşekkürler Vehbi.

Destek olmak ister misiniz?
Doğru haber, özgün ve özgür yorum ihtiyacı
Bugün dünyada gazeteciler birer aktivist olmaya zorlanıyor. Bu durum, kutuplaşmanın alabildiğine keskin olduğu Türkiye'de daha fazla karşımıza çıkıyor. Halbuki gazeteci, elinden geldiğince, doğru haber ile özgün ve özgür yorumla toplumun tüm kesimlerine ulaşmaya çalışmalı ve bu yolla, kutuplaşmayı artırma değil azaltmayı kendine hedef edinmeli. Devamı için

Son makaleler (10)

02.11.2025	Cemil Bayık’a sormak istediğim soru: Fesih karşılığında ne kazandınız ya da kazanacaksınız?
02.11.2025	Bitmeyen ve bitmeyecek tartışma: Cumhur İttifakı’nda çatlak mı var?
01.11.2025	Ve Selahattin Demirtaş sahalara döndü!
30.10.2025	Erdoğan’ın CHP’ye karşı son 225 günü: Bir adım ileri iki adım geri
30.10.2025	Herkesin kazanacağı bir süreç mümkün mü? Mümtaz'er Türköne ile söyleşi
30.10.2025	1 Ekim’den 29 Ekim’e: İki resmi resepsiyon ve farklı fotoğraflar
29.10.2025	Çözüm sürecinde kazananlar ve kaybedenler | Mehmet Gürses yorumluyor
29.10.2025	“İngiliz casus” olayında kafama takılan sorular
28.10.2025	Yolsuzluk, terör, casusluk: Sırada ne var?
28.10.2025	Çözüm sürecindeki tıkanıklık nasıl aşıldı? PKK’nın silahlı güçlerini Türkiye’den çekmesinin öyküsü

02.11.2025		Cemil Bayık’a sormak istediğim soru: Fesih karşılığında ne kazandınız ya da kazanacaksınız?
22.09.2024		Ruşen Çakır nivîsî: Di benda hevdîtina Erdogan û Esed de
17.06.2023		Au pays du RAKI : Entretien avec François GEORGEON
21.03.2022		Ruşen Çakır: Laicism out, secularism in
19.08.2019		Erneute Amtsenthebung: Erdogans große Verzweiflung
05.05.2015		CHP-şi Goşaonuş Sthrateji: Xetselaşi Coxo Phri-Elişina Mualefeti
03.04.2015		Djihadisti I polzuyutsya globalizatsiey I stanovitsya yeyo jertvami. Polnıy test intervyu s jilem kepelem
10.03.2015		Aya Ankara Az Kobani Darse Ebrat Khahad Gereft?
08.03.2015		La esperada operación de Mosul: ¿Combatirá Ankara contra el Estado Islámico (de Irak y el Levante)?
18.07.2014		Ankarayi Miçin arevelki haşvehararı